Osasunerako eskubidearen arloan egindako bidaiaren erdigune neuralgikoa eta jatorria izan zen Santa Marina Sendategia. Bertan ematen zen laguntzak tuberkulosia zuten gaixoak eta haien familiak zituen ardatz.

1968an lehenengo bulegoa ireki zen, _Anesvad_ek familiei pentsioak, arropa eta jantziak emanez laguntzen zien garaian, betiere bere Gizarte Ekintzako zerbitzuaren bidez. Bestalde, bi zerbitzuren bidez arduratzen zen gaixoez: botikak emateko zerbitzua eta, Bilboko Aurrezki Kutxa Munizipalaren 1975eko dohaintzari esker, anbulantzien zerbitzua. Erakundean zerbitzu ikonikoa dugu azken hori, eta funtsezko laguntza eman zuen historiara igaro diren bi momentutan: Bizkaiako 83ko uholdeak eta Oiz mendian gertatutako hegazkin-istripu tragikoan, erakundea lankidetzan aritu baitzen istripuko zaurituei laguntzeko eta haiek erreskatatzeko lanetan, eta hildakoak berreskuratzeko ahaleginean. 1989ra arte iraun zuen zerbitzu horrek.

“Hildako bizidunen uhartea” izenarekin ere ezaguna, legenarra zutenen munduko koloniarik handiena bihurtu zen Culion. Filipinetan legenarra diagnostikatzen zitzaion pertsona oro bertara bidaltzen zuten, eta 16.000 pertsona baino gehiago ere bildu izan ziren bertan. Han egindako lana eta leku harekiko lotura izan ziren eta dira erakundearen elementu bereizgarrietako bi. Aita Javier Olazabal jesuitak erakundeari helarazitako testigantzekin hasi zen lotura berezi hori.

1970ean, bere kargura hartu zuen Anesvadek Culiongo Prokura, uhartean sendotuz eta lan-misio bateratu bat hasiz bertan finkatutako jesuitekin koordinatuta, Olazabal bera tartean.

1987an hasi zen Multi Drug Therapy tratamendu berritzailea aplikatzen, legenarra duten gaixoak sendotzeko garatutakoa. Oso arrakastatsua izan zen tratamendu hori, eta Anesvadek errepikatu egin zuen gaixotasunak indar handia zuen beste herrialde batzuetan, hala nola Vietnamen edo Ekuadorren. Legenarrik gabeko leku deklaratu zuen uhartea Filipinetako gobernuak 1988an, baina Anesvad bertan geratu zen 2007ra arte.

1988ko irailaren 10ean hil zen Aita Olazabal, Culion uhartean misiolari gisa 18 urte eman ondoren. Bere oroimenez, aldizkariaren ale berezi bat argitaratu zuen Anesvedek, erakundeko bazkide eta laguntzaileei haren heriotzaren berri emanez, oso lotura berezia baitzuen Olazabalek erakundearen oinarria osatzen zuen jendearekin, gutun bidez izaten baitzuen harremana haiekin.

Pertsonen eskubide guztiak urratzen dituen delitua da gizakien salerosketa, salgai bihurtzen ditu eta zenbaitetan heriotzara eramaten duten ondorioen eraginpean uzten ditu. Indarkeria mota horrek sexu-helburuak dituen esplotazioa, organoen erauzketa eta merkataritza eta lan-esplotazioa hartzen ditu barruan, mendekotasun-, mirabetza- edo eskaletza-baldintzetan.

1995etik aurrera, arazo hori hartzen du ardatz gisa Anesvadek. Lakra horren aurka egin dituen ahaleginei esker, 266 proiektu egin ahal izan ditu Asiako eta Latinoamerikako 11 herrialdetan, biktimekin lotutako sentsibilizazioan, prebentzioan eta ikerketan, laguntzan, babesean, hezkuntzan eta prestakuntzan lan eginez, baita beste erakundeekin izan beharreko koordinazioan eta lankidetzan ere.

Osasuna izan da beti Anesvadek bere jarduera garatzeko baliatutako ardatza. Giza eskubideetan oinarritutako ikuspegirako urratsa, eta betiere osasuna funtsezko giza eskubide gisa ulertuta, orain gertatu da, eskubide hau bitarteko bat bezala ulertzeko oinarriak finkatzearekin batera, eta ez berezko helburu bat bezala. Osasunik eza pobreziaren kausa eta ondorio da, eta gure erronka egoera hori bideratzea da gure lanaren helmuga diren herriak bere garapenaren protagonista izan daitezen, bizi dituzten muturreko baldintza horiek aldatu ahal izateko. Erronka bat da guretzat, gure esku-hartzeen jokaleku diren komunitateak protagonista bihurtzen dituen erronka, beraiek baitira gizaki guztiena eta besterezina den eskubide horren jabeak.

Giza Eskubideetan Oinarritutako Ikuspegiarekin batera, lehen mailako osasun-arretarako estrategia babesten du Anesvadek, baliabideen banaketa justuago eta ekitatiboago bat egiteko konpromisoa dakarrena, eta ez bakarrik baliabide sanitarioei dagokienez, baita osasun-arloan erabakigarri gisa jarduten duten beste batzuei dagokienez ere, hala nola hezkuntza, edateko ura, higienea, saneamendua eta elikadura.

Mende-erdi honetan hainbat izan dira Anesvadek osasunarekin lotuta 50 herrialde baino gehiagotan landu dituen gaiak: Gizarte-Ekintza, Osasun Komunitarioa, Ama-Haurren Osasuna, Sexu- eta Ugalketa-Osasuna, Gizakien Salerosketa eta Ahaztutako Gaixotasun Tropikalak. Helburua beti bera izan da: pertsona ahaztuenen bizitza hobetzea eta, azkenean, planetako pertsona guztiek merezi duten Osasunerako Eskubidea bermatzea.

2015ean bere ahaleginak Saharaz hegoaldeko Afrikan kontzentratzea erabaki zuen Anesvadek, ahaztutako hainbat gaixotasunen aurkako ahaleginean, hala nola legenarra, Buruli ultzera edo piana. Erakundeak egindako ibilbidearen eta hartutako esperientziaren ondorioz, Ahaztutako Gaixotasun Tropikalak (AGTak) finkatu zituen ardatz gisa erakundeak berak. Legenarraren eta Buruli ultzeraren aurka 240 proiektu garatu ditugu 50 urteotan.

Ahaztutako Gaixotasun Tropikalei lotutako morbilitatearen munduko karga totalaren % 90a biltzen du Afrikak, eta horrek planetaren eremu horretan gertatzen den kontzentrazio geografikoa justifikatzen du, lau herrialdetan zehazki: Benin, Togo, Boli Kosta eta Ghana. Bertan lan egiten dugu osasun-ministerioekin eta tokiko erakundeekin batera, Osasunaren Mundu Erakundearekin lerrokatutako pausoak emanez, 2020rako gaixotasun horietako batzuk ezabatzeko, kontrolatzeko eta desagerrarazteko helburuarekin.

Ez diegu begirik kenduko generoarekin, desgaitasunarekin, kulturartekotasunarekin eta ingurumen-jasangarritasunarekin lotutako ikuspegiei etapa berri honetan, osasunerako eskubidea funtsezko giza eskubide gisa onartua izateko gure lanaren barruan.